cfo column mei-juni 2009

In een democratisch universum is adequaat jaarrekeningrecht met dito accountantscontrole een conditio sine qua non. Desalniettemin zijn duurzame maatregelen na het Enron/Arthur Andersen-schandaal uitgebleven. Met Madoff (VS) en Satyam (India) is een overtreffende trap van het multinationale maatschappelijke 'rottingsproces' bereikt. Op straffe van nog verdere afkalving van het reële (= niet tot geld en monetarisme beperkte) mondiale welvaartsniveau moet dit proces worden gestopt.

Door het nalaten van duurzame bezinning op de echte wereld is een overtreffende trap van ‘geldrot’ bereikt, die zich uit in bank- en verzekering-crises, beleggings- en pensioen-crises en hersenschimmige maatregelen door nationale overheden.

Uit de bedrogpraktijken van Madoff en outsourcingsbedrijf Satyam blijkt hoe de reële economie door de waan van geld en elektronica is overgenomen. Door ongebreidelde infiltratie van massaal verspreide elektronische registratie-, reken- en communicatiemogelijkheden (ICT, internet, data- en beeldtechnieken) in de reële wereld wordt het wereldbeeld van velen, vanaf de vroege jeugd, niet gefilterd door rede en liefde, bepaald door gemanipuleerde beelden uit de virtuele wereld van geld en internet. Daardoor gaat ook iedere historische vergelijking mank en is terugkeer naar de menselijke economische basis noodzakelijk. Als concreet fundament voor de echte economie moet een meerdimensionale wiskundige accountancy worden ontwikkeld. Ook de jaarrekening- en auditpraktijk moet weer op reële fundamenten worden gestoeld en zich concentreren op de waardekringloop (supercycle). Om in de Satyam-beeldspraak te blijven: de Big Four moeten van hun kudde tijgers, te weten de oppervlakkige risico-inschatting, afstijgen en weer robuust de aan hen toegewezen maatschappelijk auditfunctie gaan vervullen.

De opwinding over Madoff blijft hangen in leedvermaak over Madoffs persoonlijke vrienden en relaties die zich lieten verblinden en afbluffen door goede sier. Waar het om draait is dat vele gereputeerde banken en beleggingsfondsen, alsmede de SEC, onderdeel bleken van het waansysteem dat Madoff jarenlang carte blanche gaf en actief meewerkte om zijn bedrieglijk samengestelde financiële producten in de markt te zetten. Het meest schokkende is dat gezond verstand voldoende zou zijn geweest om Madoff te stoppen. Hogere wiskunde was daarvoor bepaald niet nodig. Vragen naar de jaarrekening, de accountantsverklaring en een eenvoudige due diligence zou afdoende zijn geweest. Dit blijkt uit het interview in Het Financieele Dagblad van 17 december 2008 met Bernt Hofstad en Mark Baak van First Capital en Finles Capital Management. First Capital stapte eind jaren negentig uit Madoff, omdat deze systematisch weigerde om een jaarrekening te verstrekken. Sterker, zaken konden alleen worden gedaan via de met Madoff gelieerde ‘feeder firms’ waarbij iedere informatieverstrekking over Madoff contractueel werd uitgesloten! Kuddegedrag of ander gepsychologiseer doet er feitelijk niet toe. Slechts aanscherping van de aan leidinggevenden te stellen persoonlijkheidseisen helpt en is blijkbaar op grote schaal noodzakelijk.

De Big Four en het NIVRA moeten terstond beginnen met puinruimen binnen de controlepraktijken en het up-to-date maken van de controlegrondslagen. Verwijzing naar standaards gezet door internationale accountantsorganisaties moet worden afgewezen. Dit is eveneens een vorm van kuddegedrag dat tot ernstige erosie van de indertijd terecht befaamde Nederlandse controlegrondslagen heeft geleid.

[i] ~~[i]~~ Drs Ruud H. Veenstra RA heeft een lange staat van dienst als openbaar accountant van grote en internationale ondernemingen (vanaf 1970) en als onafhankelijk accountancy-consultant (vanaf 1992) en publiceert daarnaast regelmatig over vakonderwerpen. www.veenstraaccountancy.nl

CFO-column Ruud Veenstra, mei-juni 2009

KUDDEGEDRAG VAN ENRON TOT MADOFF