cfo column mei-juni 2006

De zogenaamde ‘kenniseconomie’ wordt ten onrechte bejubeld. Deze bestaat net zomin als een decennium geleden de ‘nieuwe economie’ bestond. Mobiele verbindingen, het wereldwijde web, verkooppraatjes en politieke hypes voeden de illusie dat kennis verkregen wordt door te ‘googlen’, te kopiëren en te subsidiëren. De reële economie van (echte) kennis blijft buiten beeld, waardoor kansen worden gemist en de echte bedreigingen van onze welvaart niet worden onderkend.

Kennis maakt deel uit van het menselijk denkvermogen en het menselijk gevoel en ontstaat door scheppend denken, mentale arbeid, een kritische en open geest en integere communicatie. Kennis kan daarom, te beginnen met iedere nieuwe generatie, slechts groeien door geconcentreerde persoonlijke inzet van mentale energie en betekenisgeving in de relevante context. Met andere woorden, kennis is en blijft een schaars goed en kan alleen groeien in een cultuur van aandachtige opvoeding, aandachtig onderwijs en actief onderricht. In een verwarde cultuur die zich overwegend richt op ‘consumptie’, moet men zich terecht zorgen maken over de globalisering van de productie. Het antwoord is echter niet het bejubelen en subsidiëren van ‘kenniseconomie’ maar het erkennen van de reële economie van kennis en productie. Productie is in essentie voortbrenging door inspanning en arbeid, kennis en organisatie.

In het financiële verkeer moet duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen overmaat aan financiële ‘data’ (gegevens) tegenover informatie en kennis. Van informatie kan pas worden gesproken als vaststaat dat de gegevens waarop deze is gebaseerd niet zijn gemanipuleerd en juist en toereikend zijn in de precieze context waarin deze worden gebruikt. Veel van wat als informatie wordt opgediend is in werkelijkheid politieke en commerciële propaganda. Voor zover sprake is van integere informatie ontbreekt vaak de ‘kennis’ om deze te kunnen begrijpen. De roep om ‘transparantie’ lijkt hieraan tegemoet te komen, maar in werkelijkheid is transparantie in het economische en financiële verkeer ver te zoeken.

De natuurlijke transparantie van het financiële verkeer (dat is op echte kennis en integere communicatie gebaseerd overzicht en inzicht) is verloren gegaan door onoverzichtelijke jaarrekeningen en betekenisloze accountantsverklaringen, maar ook door financiële derivaten, optiehandel, geknutsel met indexen, hedgefondsen en onwenselijk complex gemaakte financiële producten, zoals aandelenlease en zogenaamd ‘aflossingsvrije’ hypotheek(schulden).

WILLEKEUR Het onderscheid tussen reële prijsvorming en luchtbellen wordt verder belemmerd door het ontbreken van eenduidig en neutraal monetair beleid. Vrije marktwerking en reële prijsvorming zijn wereldwijd verder weg dan ooit door fragmentarische, maar dominante, politieke, monetaire en fiscale sturing, formele en reële handelsbelemmeringen, alsmede ondoorzichtige substantiële subsidiestromen. De quasi ‘vrije markt’ gaat gepaard met ICT-ondersteund overheidsingrijpen dat gedétailleerder, dwingender en willekeuriger is dan ooit. Daarbij komt dat essentiële economische vraagstukken, zoals de geopolitieke verdeling van eindige voorraden grondstoffen en energiebronnen alsmede instandhouding van een aanvaardbaar natuurlijk milieu en leefmilieu, toch al niet kunnen worden opgelost door vrije marktwerking. Alle genoemde onderwerpen beïnvloeden het vermogen, het resultaat, de kasstromen en de continuïteit van iedere onderneming substantieel. Ook ondernemingsbestuurders en accountants kunnen dus niet aan een grondige heroriëntatie ontkomen. Deze moet zich richten op overzichtelijke financiële arrangementen en transacties, overzichtelijke verslaglegging en effectieve accountantscontrole. Nederland moet metterdaad investeren in echte kennis door fundamentele aandacht voor opvoeding, onderwijs en onderricht van nieuwe generaties.

[i] ~~[i]~~ Drs Ruud H. Veenstra RA heeft een lange staat van dienst als openbaar accountant van grote en internationale ondernemingen (vanaf 1970) en als onafhankelijk accountancy-consultant (vanaf 1992) en publiceert daarnaast regelmatig over vakonderwerpen. www.veenstraaccountancy.nl